DiliPost.com-Atu dezenvolve Agrikultura no Turizmu iha Munisipiu Lautem setór privadu Lautém oan ne’ebé halibur malu iha Camara Comersiu no Industria Timor Leste (CCI-TL) prontu ona atu investe.
Nune’e, iha loron Segunda feira (9/10) foin lalais emprezariu Lautem hasoru direitamente Prezidente Autoridade Munisipiu Lautém (PAML), Domingos Sávio.
Iha sorumutu entre Prezidente CCI-TL Munisípiu Lautém, Fernando da Silva ho PAML objetivu re-konfimasaun pedidu CCI Lautem ne’ebe husu rai ho nia luan 1000 mill to’o 10,000 mill hektares halo investimentu ba setór Agrikultura.
Liu husi enkontru ne’e Prezidente CCI-TL Munisípiu Lautém, Fernando da Silva hateten, CCI Munisípiu Lautém prontu halo investimentu ba iha setór Agrikultura no Turizmu.
“Ha’u hanesan prezidente ba Camara Comersiu no Industria iha Munisípiu Lautém hamutuk ho nia elementu prontu tebes atu halo investimentu iha setór Agrikultura, liu-liu pekuariu atu hakiak animal sira hanesan Karau, Fahi, Manu, ikan inklui kuda modo no aifuan. Tan ne’e presiza fatin ka rai atu halo investimentu,”dehan Prezidente CCI-TL Lautém ne’e iha edifisiu Administrasaun Lautem.
Emprezariu Timor oan ne’e rekomenda ba PAML no mos Agraria Inklui Diretor Agrikultura katak, agraria presiza halo indetifikasaun ba estatutu rai no mos husu atu iha kooperasaun servisu ho Cadastro Munisípiu Lautém presiza halo identifikasaun estatutu ba rai molok entrega ba investor Timor oan sira liu liu setor Privadu Lautem oan sira hodi investimentu no bele kontribui ba ekonomia iha TL liu liu produsaun aihan lokal.
Nia mos fo ezemplu katak, hanesan area Cama-Tara, Air-Leu ne’ebe mak iha nia beliza ba turistiku lokaliza iha Suku Com Postu Administrativu Lautem
Ne’e duni, nia dehan Munisipiu Lautem ne’e rai balun mamuk, maibe bainhira investor ruma halo investimentu sei mosu impedementu ka ema nain iha.
“Bainhira ita ba fakar rai henek halo busines ida ne’e rai nain barak, tan ne’e laos akontese iha Lautem deit.Maibe, akontese iha Munisipiu sira seluk,” tenik Fernando.
Ho problema rai ne’ebe sempre akontese nia husu ba agraria tenke prepara duni dadus ba investor nasional no Munsipal sira atu halao investimentu.
Emprezariu ran Lautem ne’e fo tan ezemplu Cama-Tara, Airleu, ne’e area pontesial ba Turizmu.Mais, kuandu ema ruma mak hahu tau rai henek ka halo negosiu, ne’e rain nain barak ona.
“Ami investor Timor oan hakarak halo investimentu mais ami hakarak rai ne’e tenke klaru no estatutu ida ne’ebe loos para ita halo investimentu karik la bele mosu fali problema. Tanba, Lautem ne’e ita hotu nian, ita nia responsabilidade hamutuk atu dezenvolvimntu ita rai iha Munisípiu,”rekomenda Prezindente
CCI-TL Lautem ne’e.
Iha fatin hanesan Vise Prezidente Pleneamentu Estratejiku CCI-TL Mnuisípiu Lautém, Ferdinandes da Costa informa sira hasoru malu ho PAML ne’e nia objetivu tanba CCI nuudar parseria ho governu no membru CCI-TL konsulta pedidu ba rai ne’ebe CCI-TL husu atu halo investimentu no halo edifisiu CCI-TL iha Munisipiu Lautem.
“Ami nia objetivu primeiru ami hasoru administrador tanba ami nuudar parseria ho governu no membru CCI-TL konsulta ami nia pedidu ba rai ne’ebe CCI-TL husu atu bele tau nia edifisu, segundu mak haree posibilidade bele halo investimentu iha Munsipiu Lautem,” haktuir nia.
Aliende ne’e, nia mos preokupa ho problema rai oinsa bele asesu halo investimentu hodi bele kontribui ba prosesu dezenvolvimentu Munisipiu Lautem no mos TL.
Nia mos informa, pedidu ne’ebe mak CCI hatama PAML ne’e, ho nia konteudu rai ho nia luan 100 mill too 10,000 Mill hektres.
Maibe, sei iha posesu nia laran nune’e CCI-TL Munisipiu Lautem sei hein prosesu sira ne’e.
“Em prinsiu bazeia ba ami nia Prezidente CCI-TL Munisipiu katak ami presiza rai 1000 Miil ate 10.000
Mill hektares atu nune’e kontribui ba dezenvolvimentu ida ne’e. Entaun, ami nia pedidu hatama ona,”afirma Ferdinandes.
Tuir nia, investimentu ne’e sei laos kiik, mais sei halo investimentu ne’e boot. Entaun, presiza planu ida ne’ebe mak bem feito, no resposta husi administrador pozitu tebes katak disponivel atu apoiu ba iha prosesu sira hein katak, pedidu CCI nia ne’e bele hetan rai atu halo investimentu .
Nune’e CCI-TL, Munisipiu Lautem, neste momentu preparadu, kona-ba buah naga no mos haree liu pekuariu no mos aifuan sira hanesan sabraka no produtu sira ne’ebe mak bele cocok atu kuda iha area Lautem.
Enkuantu Vise Prezidente Planementu Estratejiku CCI Munisipiu Lautem ne’e katak, Anivel de produsaun neste momentu sei kiik oan, tanba foin mak instala rai ne’ebe la bokur.
Maibe, nia hanesan pilotu ida para atu nune’e prepara ninia viverus, depois halo transplantasaun ba iha area ne’ebe mak boot.
“Ami iha ona planu estratejiku ida ho rai 5 hektar ninia, nune’e iha planu estratejiku ne’ee iha buat tolu mak plantasan Pitaya ka buah naga, pekuaria, fahi, ikan no manu mareko sira ne’e hotu ami sei integra hotu inklui karau, tanba sira ne’e interligadau katak ita bele kuda buah naga mais ita presiza pupuk,” relata Ferdinandes.
Nia hatutan, karau bele foti nia ten halo pupuk, ikan uza nia ten para sai hanesan adubu likidu ida rega modo rega buah naga hakiak fahi mos kuda brinzela sira ne’e fo han ba fahi, sira ne’e interligadu.
Tan ne’e sira mos kuda ona buah naga iha Area Lereloho Postu Administrativu Fuiluro Munisisipiu Lautem ne’ebe komesa iha prosesu funan atu ba fuan.
Enkuantu Prosesu de koileta buah nagah kada fualn ne’en , ne’ebe husi Nomebru too Abril iha koileta, no iha fulan Maiu too Agostu iha faze deskansa hafoin ida ne’e halo fila-fali adubusaun hodi prepara fali fase fuan.
Nia dehan, Planu Estratejiku CCI-TL Lautem hakarak halao investimentu setor Agrikultura no halo podusaun ne’e tenke kada tinan aumenta iha rai laran no komsumu internu ne’e tenke hasae, atu minimiza tiha aihan importasaun hanesan naa sira liu Ayam Potong, naan karau, ikan no aifuan sira hanesan Sabraka para halo sirkulasaun do orsamentu ne’e iha Timor.
“Se depende deit ba importasaun automatikamente osan tenke sai ba iha liur,” nia fo hanoin.
Nune’e, prezensa CCI ho membru hotu ne’ebe iha munisipiu hahu halo ona investimentu ba produsaun atu bele hetan ona kuatidade ida mais para bele faan iha merkadu nasional no bele mos faan iha internasiona market.
Entretantu Prezidente Autoridade Munisipiu Lautem, Domingos Sávio,CCI-TL Kompania Timor oan mak halo parseiru dezenvolvimentu, ne’ebe ninia sanak ne’e iha Munisipiu hotu-hotu.
“Ita iha Munisipiu Lautem ne’e Prezidente CCI-TL hamutuk ho nia estrutura tomak mais aprezenta sira nia plnau husu fatin no rai para bele halao sira nia edifisiu no halo investimentu sira iha ona hanoin, iha osan atu halo investimentu hakiak animal horti- kultura no mos kuda aifuan.
“Sira hanesan Lautém oan hau apoiu atu fo fatin ba sira halao investimentu, hau seidauk temi rai ida ne’ebe mais rai iha para sira hili halo investimetu tan ne’e rai kuaze 2000 ital hektares , mais ita haree nia prosesu ba oin halo ita sei haree,” hakotu Administrador Lautem.(lx)
