PLAN International Promove Proteina Loron-Loron Ba Labarik

Ekonomia486 Views
banner 468x60

DiliPost.com – Plan Internasional TL halo lansamentu serie  video Demostrasaun Tein “Proteina Loro-Loron” liu husi selebra  Ai-han lokál hodi luta ba nutrisaun promove ba labarik no familia iha TL.

Tuir Diretora Interina Plan International, Fatıma Estrela Soares, hatete Iha dia 28 Junu,  International Timor-Leste (PLAN TL) lansa demontrasaun te’in hodi responde ba dezafius malnutrisaun iha Timor-Leste inklui haburas sesasun edukasaun no mudansa hahalok iha familia.

banner 336x280

Nia dehan, Estudu hatudu katak iha TL, ema barak la konsume proteina ne’ebé sufisiente no iha persentajen relativamente ho familia sira ne’ebé aseitavel dieta menus husi 30%. Ida ne’é signifika katak iha persentajen ki’ik liu ne’ebe menus ba frequensia han ai’ahan ho variedade loron-loron iha familia.

Enkuantu Plan International TL no Gabinete Presidente da Repúblika TL liu husi unidade programa Nutrisaun no Seguransa Alimentar, iha komitmentu servisu hamutuk hodi responde ba dezafius malnutrisaun ne’e rasik no hatudu ona ninia komitmentu ba kampaña Promosaun Nutrisaun Di’ak, Saudavel no Nasaun Forte.

“Hau hanoin katak ema hotu-hotu iha Timor-Leste hatene ona katak agrikultura, seguransa ai-han no nutrisaun ba labarik sira mak ha’u-nia preokupasaun prinsipál liu, tanba labarik sira mak ita nia jerasaun iha futuru, ita tenke prepara sira ho diak ba nasaun ninia futuru. Sira iha mehi, sira presiza sai boot hodi realiza sira-nia mehi. Maibé, atu asegura ida-ne’e, labarik sira presiza konsumu hahân nutritivu beibeik atu nune’e sira-nia kakutak, saúde mentál no fizika bele dezenvolve ho di’ak liu,” informa Diretora Interina Plan.

Internasional Timor-Leste Fátima liu-husi diskursu hafoin lansa serie video Demostrasaun Tein Proteina loron-loron  ihaPalásiu Prezidensiál Bairru-Pite Sesta (28/6).

Diretora Interina ne’e, lieransa, organizasaun sira, famílias no ema hotu iha nasaun hatene kona-ba impaktu husi malnutrisaun ba labarik sia ninia dezenvolvimentu.

Nivel stunting entre labarik sira iha Timor-Leste nafatin aas iha 46%. Kontribuisaun prinsipál ida ba problema ne’e mak labarik sira konsumu proteína ne’ebé ki’ik. Plan International iha kompromisu atu buka solusaun ba problema kritiku ida- ne’e liu husi enkoraja familia no labarik sira hodi troka sira nia maneira konsumu ai han lor-loron, Plan International Timor-Leste hakarak utiliza estratejia dezaminasaun informasaun ida diferente hodi buka dalan atu rezolve dezafiu ida nee.

“PLAN TL dezeña ona ezemplu te’in ida-ne’ebė foka liu ba modelu papėl pozitivu no mudansa hahalok hodi enkoraja familia sira atu konsumu aihan proteina. Ami hatene katak familia hotu sei haksolok liu atu asiste video series sira iha tinan hirak tuir mai”. Series Video “Proteina Loro-Loron” ne’e envolve direita husi bainaka importante sira hanesan, Sua Exelensia Prezidente Repúblika, Vise-Primeiru-Ministru, Plan ninia Embaixador ba Foin sa’e no diversidade, Artista, atleta Nasionál sira inklui inan aman sira ne’ebé hola parte hodi hatudu Aihan, kultura, komunidade ne’ebé uniku no espesiál tebes iha Timor-Leste”tenik Fatıma.

Nia hatutan,Labarik sira mak futuru nasaun nian.Maski nune’e, nutrisaun ne’ebé fraku sei fo impaktu ba labarik sira-nia kakutak.. ida-ne’e bele sai problema boot ida ba ita-nia oan sira iha futuru no sei halo ita- nia nasaun hasoru dezafisu atu bele dezenvolve ho susesu.

Tanba ne’e, nia dehan Governu ho organizasaun Globál no Nasionál sira, Sosiedades presiza serbisu maka’as liu atu kombate malnutrisaun.

“Agora ita-nia nasaun sei la hetan susesu wainhira ita la konsege luta hasoru malnutrisaun ba ita-nia komunidade, liuliu ita-nia oan sira,” afirma  Diretora.

Iha fatin hanesan, Embaixador Australia mai TL,  Caitlin Wilson sente kontente teb-tebes, tanba ohin loron bele partisipa iha lansamentu programa kulinaria foun, “proteina loron-loron”, ne’ebe dezenvolve ho asistensia husi Plan Internasional Timor-Leste, no apoiu husi Governo Australia. Ne’e  hanesan etapa importante ida ba iha jornada, atu hadi’a malnutrisaun iha Timor-Leste.

“Governo Australia, nu’udar parseiru ida ba tempu naruk ho Ministeriu Saude, servisu hamutuk hodi alkansa ita-nia metas no ambisaun, atu hadi’a nutrisaun ba labarik no familia, iha nasaun laran tomak, liu husi Australian NGO Cooperation Program (ANCP), Governu Australia suporta Plan Internasional Timor-Leste, hodi servisu hamutuk ho komunidade no dezenvolve solusaun lokal, atu hadi’a nutrisaun, liu- liu ba labarik sira,”hateten Embaixadora Australia.

Diplomata Australiana ne’e dehan, liu husi Australian NGO Cooperation Program (ANCP), Governu Australia suporta Plan Internasional Timor-Leste, hodi servisu hamutuk ho komunidade no dezenvolve solusaun lokal, atu hadi’a nutrisaun, liu- liu ba labarik sira, nutrisaun ne’e la’os fasil. Iha fatores barak mak fo impaktu ba labarik nia abilidade atu desemvolve, aprende Iha maneira nebe’e saudavel.

“Ami nia parseira ho Governu Timor-Leste iha area oin- oin, inklui saude, edukasaun, bee no saneamentu iha nivel komunidade. Tanba ida nee, ami mos servisu hamutuk ho organisasaun nao governmental (ONG). Ho apoiu husi Australia, Plan International Timor-Leste servisu ho komunidade hodi promove kuidadu ne’ebe positivu, hamutuk ho nutrisaun, edukasaun no ijiene. Tamba ita hatene katak, wainhira ita suporta inan-aman no kuidadores sira atu hetan konfiansa no abilidade hodi tau matan ba labarik ki’ik sira, signifika resultadu saude nebe’e diak,”afirma Caitlin.

Nia esplika, Timor-Leste halo ona progresu boot dezde restorasaun independensia, partikularmente redusaun ba taxa mortalidade materno no infantil, maibe sei persija servisu barak liu tan. Liu husi serbisu hamutuk, ita bele atinji objetivu no metas ne’ebe ita hotu hakarak, atu asegura labarik sira mak moris ohin loron, bele atinji sira nia kresimentu no dezenvolvimentu ho maksimu, serie video ne’ebe lansa ohin loron, ajuda hasa’e konesimentu no konsiensia kona-ba nutrisaun.

Video hirak nee fornese praktika diak kona-ba oinsa atu hili no prepara ai-han lokal ba hahan saudavel, ne’ebe bele ajuda mos familia sira wainhira atu foti desisaun iha merkadu no iha dapur.

“Hau espera katak esforsu kolaborativu ida ne sei harii konesimentu no konsiensia kona-ba nutrisaun di’ak no sei fo impaktu ba labarik sira iha Timor-Leste, Austrália nafatin iha komitmentu atu apoia prioridade Nono Governu konstitusional Timor-Leste nian, atu bele kombate malnutrisaun, hau mos hakarak atu hato’o hau nia parabens ba ita-boot sira hotu nebe hola parte iha inisiativu ne’ebe inovativu,”deklara nia.

Nune’e mós Prezidente Republika ( PR), Jose Ramos Horta hatete nia opiniaun kona ba video nee, se video nee reflete dulu buat neebe realidade iha Timor, no realidade kultural.

“Ita bele apresenta buat oin-oin, hanesan nutrisaun neebe diak, maibe ita hare ho exprensia merenda eskolar, dala barak iha fatin sira dook nee, diretor eskola sira hakarak sosa hahan ruma la iha. Emtaun buat nee laos simples komplexu tenke iha duni politika nasional konvitmentu tenke hatene iha parseria neebe diak. Ita bele halo video oin-oin, maibe se video nee la iha ekipa tun tok aldeia  hanorin kona ba ijiene no hanorin kona ba bee moos no hanorin buat hotu-hotu konaba bee moos, maibe oinsa atu bele hetan bee moos,”dehan PR Horta.

Prezidente  Repúblika Jose Ramos afirma, neebe iha bakteri, foer no bele fo hahan oin-oin, maibe labarik sira saude sei la iha, nee maka hau hakarak hare video nee promeiru depois hau bele fo komentariu ruma ba ida nee.

Alende ne’e Segundu Vise Primeiru Ministru Ministru Koordenadór Asuntu Sosiál no Mimistru Dezenvolvimentu Rural no Abitasaun Komunitariu, Mariano Asanami Sabino,  hatete Representa  Primeiru Ministru no reoresenta governu, hakarak apresia ba planu no programa neebe Playstation internasionál halo nee, importante tebes, tanba  programa governu hatur, tuir vizaun Prezidente Repúblika, neebe  foka ba mal notrisaun, seguransa alimentar no soberania alimentar no ba labarik kikoan  sira no inklui joventude, nee programa  neebe mak governu hatuur iha ambrela rua importante, ida mak konstatil,konsellu Nasional seguransa soberania alimentar, notrisional.

“Hau hanoin saida mak Prezidente Republika orienta nee importante tebes-tebes atu ita servisu hamutuk ba oin. Plan International, ho finansia husi Governu Australia liu husi Australian NGO Cooperation Program (ANCP), atraves produsaun TV serie Televizaun dahuluk konaba “Proteina Loron-Loron” ho objetivu atu kontribui ba Timor-Leste nia visaun positivu iha futuru,”hateten Asanami.(lx)

banner 336x280

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *